Platon'un Ruh Teorisi: Evren, Ruh ve Bilgelik Üzerine

Platon'a göre cansız varlıklar kendi kendilerine hareket etme yetisine sahip değildir; ancak dışarıdan bir etkiyle hareket edebilirler. Canlı olan şey ise hareket ilkesini kendi içinde barındıran, yaşama yetisi taşıyan varlıktır. Hareket, değişim ve dönüşüm demektir. Bu anlamda evren de canlıdır; gezegenler de öyledir çünkü onlar da hareket eder.

Canlı varlıkları hareket ettiren şey ruh olarak adlandırılır. Ruh, kendiliğinden hareket ilkesidir. Platon'a göre evren bir akıl tarafından yaratılmıştır ve dolayısıyla evren akıldır. Hareket ilkesi olan ruhun bilinçli olması, onun akli yapısının bir kanıtıdır. Evrenin işleyiş yasaları, insan aklının işleyiş yasaları ile aynıdır; bu nedenle insan evreni algılayabilir.

Ruh, ezeli ve ebedidir. Zamanın ötesindedir; bir var eden şey tarafından yaratılmamış, yok da olmayacaktır. Çünkü ruh ilkedir ve ilkeler yok olmaz. Ruh ideaların taşıyıcısıdır ama kendisi idea değildir; daha kapsayıcıdır. Ruh, dünyadan farklıdır; cismani, maddi değildir; tinseldir.

Platon ruh ve beden ilişkisini ikili (dualistik) bir biçimde açıklar. Beden, ruhun hapishanesidir; bedenin talepleri ruhu sıkar, bunaltır. Ruh için ölüm bir kurtuluştur; idealar dünyasına geri döner. Bu yüzden Platon'a göre bilgi, mantık ve ahlak açısından ruh bedenden üstün ve önceliklidir. Ruh, insan varoluşunun en değerli yanıdır.